Tarihçe
İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ İSTANBUL TIP FAKÜLTESİ
ENDOKRİNOLOJİ VE METABOLİZMA HASTALIKLARI BİLİM DALI TARİHÇESİ
Ülkemizin ilk tıp fakültesi olan İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi’nin kökeni 14 Mart 1827 tarihinde dönemin padişahı Sultan II. Mahmud tarafından kurulan modern anlamdaki ‘Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’ye dayanmaktadır.
‘Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’ ismi Cumhuriyet Dönemi’nde Atatürk’ün önderliğinde yapılan ‘1933 Üniversite Reformu’ ile birlikte ve İstanbul Üniversitesi’nin tek tıp fakültesi olması dolayısıyla ‘İstanbul Tıp Fakültesi’ olarak değiştirilmiştir.
Yirmibeş önde gelen uluslararası akademik sağlık merkezi, üniversite ve araştırma kurumundan oluşan ve Dünya Sağlık Zirvesi (World Health Summit) için akademik bir düşünce kuruluşu olarak görev yapmakta olan M8 İttifakı’na Türkiye’den katılan ilk ve tek üye olan İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi, dünya çapındaki sağlık sistemlerinin geliştirilmesinde ve bilimsel araştırmalara yön verilmesinde etkin rol alan, dünyanın saygın kurum ve kuruluşlarıyla ortak çalışmalar yapan uluslararası bir otorite konumundadır. İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı bünyesinde bulunan ‘Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı adeta bir ‘mükemmelliyet merkezi’ misyonuyla faaliyet göstermektedir.
İstanbul Tıp Fakültesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı olarak bilimsel araştırmalar ve klinik yaklaşıma dair yıllar içinde birikerek günümüze ulaşan ‘İstanbul Tıp Fakültesi Ekolü’nün modern tıp eğitiminin olanaklarından da yararlanılarak yan dal eğitimi almakta olan uzmanlık öğrencilerine aktarılması için çalışmaktayız. Bilim dalımızda endokrinoloji metabolizma ve diyabet alanında dünya ve ülkemiz literatürüne katkı sağlayacak, uluslararası ve ulusal bilimsel faaliyetlere katılım gösterebilen; konusunda uzman, donanımlı ve yetkin endokrinoloji uzmanı hekimlerin yetişmesi amaçlanmaktadır.
Endokrinoloji Bilim Dalı’nın temelleri Türkiye’de ilk olarak 1950’li yıllarda atılmış ve endokrinolojinin seksiyonlaşması uzun bir hazırlık dönemini takiben gerçekleşmiştir. Prof. Dr. Erich Frank’ın yanında uzun yıllar çalışan ve onun derslerinde tercümanlığı da üstlenen Dr. A. Ferhan Berker, Frank’ın ‘Karbonhidrat Metabolizması Patolojisi’ kitabını tercüme etmiştir. Ayrıca ‘İç Hastalıkları Klinik Dersleri’ isimli kitabında da endokrinoloji ve metabolizma konularına yer vermiştir. Dr. Berker, 1958 yılında üniversite kadrosuna geçtikten sonra Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Michigan Üniversitesi Ann Harbor’a giderek Conn ve Fajans’ın Kliniğinde karbonhidrat metabolizması ve sürrenal hastalıkları konusunda çalışmalarda bulunmuş, Türkiye’ye döndüğünde Endokrinoloji ve Metabolizma konusunda yoğunlaşmıştır.
Aynı yıl doçent olan Ferhan Berker’in ekibine 1958 yılında Dr. M. Özkan Sandalcı ve 1960 yılında Dr. Ayhan Arınık katılmıştır. Prof. Dr. A. Ferhan Berker, 1960 yılında 147 sayılı kanunla öğretim üyeliğine kısa bir süre ara vermek zorunda kalmıştır. Bu sırada aynı fakültede görev yapan Dr. Haluk Alp, 1960 yılında ABD’de Long C, Kilo C ve Lillian Recant ile birlikte iki yıl süreyle diyabet ve endokrinoloji alanında çalışmalar yapmış ve yurda döndükten sonra aynı alanda çalışmalarını sürdürmüştür. Dr. A. Sevim Devrim (Büyükdevrim) 1965 yılında ABD’de Washington Georgetown Üniversitesi’ne giderek gastrointestinal peptid hormonlar ve karbonhidrat metabolizması konularında çalışmalara katılmış ve döndüğünde Prof. Dr. Haluk Alp’in ekibinde yer almıştır. Daha sonra bu ekibe Dr. Ergin Sencer ve Dr. Senay Molvalılar katılmışlardır. Haseki Kliniği’nde yetişen Prof. Dr. Ali Görpe endokrinoloji ve nükleer tıp konuları ile yakından ilgilenmeye başlamıştır. Ali Görpe 1961-1962 yılları arasında kendisinden önce Dr. Vincent Seyahi ve Dr. Ferhan Berker’in gittiği Ann Harbor, Michigan’a giderek orada Dr. Bywaters ile çalışmış, Türkiye’ye döndüğünde Prof. Dr. Cemi Demiroğlu’nun destekleri ile İstanbul Tıp Fakültesi’nde Nükleer Tıp Laboratuvarını kurmuş, Dr. Kevork Kuyumcuyan ile uzun seneler birlikte çalışmışlardır. O yıllarda nodüllerin içine radyoaktif iyot injekte etmek suretiyle hipertiroidili hastaları tedavi etmişlerdir. Bu arada başlangıçta Nükleer Tıp grubunda çalışan Prof. Dr. Nihat Bostancı, daha sonra kendi isteğiyle Prof. Dr. Ferhan Berker’in ekibine katılmıştır. Bu dönemde Dr. Türkan Erdem. Türkiye’de ilk ‘Proteine Bağlı İyot (PBİ) Laboratuvarı’nı İstanbul Tıp Fakültesi Nükleer Tıp bünyesinde kurmuştur. İç Hastalıkları Kliniği’nin 1969 yılında Çapa’daki binasına taşınmasını takiben 1972’de Prof. Dr. A. Ferhan Berker’in başkanlığında resmi olarak Endokrinoloji Seksiyonu kurulmuş, ancak A ve B grupları olarak ayrı ayrı faaliyetlerini sürdürmüşlerdir. Prof. Dr. A. Ferhan Berker, 1970 yılında Orhan Ünder ile birlikte endokrin laboratuvarını kurarak Salih Cengiz, Ömer Güzel ve Nezih Hekim gibi çok güçlü bir biyokimya ekibinin bu laboratuvarda yer almasını sağlamıştır. Ünlü Hematolog ve Türk Hematoloji Derneği’nin kurucusu Prof. Dr. Friedrich Reimann bu dönemde Endokrinoloji Bilim Dalı’mızda yer almıştır. Bu dönemde Abdulkadir Sadak, İnci Başaran ve daha niceleri laboratuvarda önemli teknik görevler üstlenmişlerdir. İlk defa kanda kortizol analizinin yapılması ile yavaş yavaş otomasyon yöntemine adım atılmıştır. Bu dönemde laboratuvarımızda görev alan Abdulkadir Sadak, fizik mühendisi olarak radyoaktif maddeler konusunda deneyimli bir kişidir. Kullanılan hormon analiz kitlerinin hemen tamamı radyoaktif işaretli olduğu için bunların sağlıklı ve güvenilir şekilde çalışılması konusunda Abdulkadir Bey’in çok önemli katkıları olmuş, her aşamada bütün çalışanlar ondan birçok şey öğrenmiştir. 1970’lerin sonunda ekonomik kriz ve döviz sıkıntısı nedeniyle çalışılan testlerin kitleri ithal edilemez olmuş, bir süre tüm hasta örnekleri yurt dışına gönderilmiştir. Bu yıllarda A grubuna Dr. Halil D. Azizlerli ve Dr. M. Faruk Alagöl; B grubuna da Dr. Melek Yılmaz Tezcan ve Dr. Yusuf Orhan katılmışlardır.
1981 yılında 2547 sayılı kanunla birlikte bilim dalları kurulmuş ve Endokrinoloji Seksiyonu, ‘Endokrinoloji, Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bilim Dalı’ adını almıştır. Prof. Dr. A. Ferhan Berker 30 Eylül 1982 tarihine kadar Bilim Dalı başkanlığını yapmış ve emekli olduğunda görevi Prof. Dr. Ergin Sencer’e devretmiştir.
Bu arada Prof. Dr. A. Sevim Büyükdevrim 1987 yılında Endokrinoloji Bilim Dalı’ndan ayrılarak ‘Diyabet Bilim Dalı’nı kurmuştur. Kendisinin başkan olduğu dönemde Diyabet Bilim Dalı’na Dr. M. Temel Yılmaz, Dr. İlhan Satman, Dr. Nevin Dinççağ ve Dr. Kubilay Karşıdağ katılmışlardır. Prof. Dr. A. Sevim Büyükdevrim, İstanbul Üniversitesi Deneysel Tıp Araştırma Merkezi’nin (DETAM) 1987 yılında kurulmasına öncülük etmiştir. Enstitüye dönüştürülen bu merkez TÜBİTAK desteği de alarak çok önemli araştırmalara katkı sağlamıştır. Bu kurum Türkiye’de buna benzer araştırma enstitülerinin açılmasına örnek teşkil etmiştir. Prof. Dr. Ergin Sencer’in başkanlığı döneminde A grubuna Dr. Refik Tanakol, Dr. E. Sema Yarman ve Dr. Harika Boztepe; B grubuna da Dr. Ferihan Aral, Dr. Adil Doğan Azezli ve Dr. Neşe Çolak Özbey katılmışlardır. Endokrinoloji, Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bilim Dalı Başkanlığı Prof. Dr. Ergin Sencer’in emekli olduğu 2004 yılından itibaren Prof. Dr. M. Faruk Alagöl tarafından yürütülmüştür. Prof. Dr. A. Sevim Büyükdevrim’in 1994 yılında emekli olması ile birlikte Diyabet Bilim Dalı Başkanlığını 1994-2003 yılları arasında Prof. Dr. M. Temel Yılmaz ve 2003-2005 yılları arasında da Prof. Dr. İlhan Satman yürütmüşlerdir.
2005 yılında Endokrinoloji, Metabolizma Hastalıkları ve Beslenme Bilim Dalı ile Diyabet Bilim Dalı birleşerek ‘Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı’ adını almıştır. Bilim Dalı Başkanlığına seçilen Prof. Dr. Faruk Alagöl 28 Nisan 2011 tarihine kadar yürüttüğü bu görevini, bu tarihte Prof. Dr. Ferihan Aral’a devretmiştir. Bu dönemde ekibe Dr. Ayşe Kubat Üzüm ve Dr. Nurdan Gül katılmışlardır. Prof. Dr. Ferihan Aral başkanlık görevini, 14.05.2012 tarihinden itibaren Prof. Dr. İlhan Satman’a devretmiştir. Bu dönemde Dr. Özlem Soyluk Selçukbiricik ekibe dahil olmuştur. Prof. Dr. İlhan Satman’dan sonra Bilim Dalı başkanlığına 15.02.2015 tarihinde Prof. Dr. Nevin Savaş Dinççağ seçilmiştir. 25.01.2016‘da Bilim Dalı başkanlığı görevine tekrar Prof. Dr. İlhan Satman seçilmiştir. Prof. Dr. İlhan Satman’ın TUSEB’e görevlendirilmesi ile Bilim Dalı başkanlığına 02.02.2018 tarihinde seçilen Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ, halen bu görevi sürdürmektedir. Bu dönemde Bilim Dalı kadrosuna Dr. B. Fulya Çalıkoğlu, Dr. Gülşah Yenidünya Yalın ve Dr. Hülya Hacişahinoğulları katılmışlardır.
Bilim Dalımızdan şimdiye değin 32 hekim Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları alanında yan dal uzmanlığı eğitimi almıştır. Ayrıca yurt içindeki diğer üniversitelerden beş ve Azerbaycan’dan bir olmak üzere toplam altı hekim yan dal uzmanlık eğitimlerinin bir bölümünde bilim dalımızda bulunmuşlardır. Halen bilim dalımızda Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları yan dal eğitimini sürdürmekte olan dokuz meslektaşımız bulunmaktadır.
Yine bilim dalımız öğretim üyeleri tarafından yürütülmekte olan İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme Yüksek Lisans ve Doktora eğitimi programları kapsamında bilim dalımızda şimdiye değin 20 kişiye yüksek lisans ve 17 kişiye doktora eğitimi verilmiştir. Halen biri hekim ve biri diyetisyen olmak üzere iki doktora ve sekiz yüksek lisans öğrencimiz bulunmaktadır.
Kaynaklar
1. Ökten Atilla, Karan Mehmet Akif. İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Ana Bilim Dalı’nın Tarihçesi. İstanbul
Tıp Fakültesi Mecmuası 2004;67(2):124-31.
2. Görpe Ali. İstanbul Üniversitesi İç Hastalıkları Klinikleri Kuruluşuna Kısa Bir Bakış. In: Terzioğlu Arslan, ed.
Cumhuriyet Dönemi İ.Ü. İstanbul Tıp Fakültesinin Ünlü Hocaları ile ilgili Anılar Paneline Sunulan Bildiriler.
2007, İstanbul Üniversitesi Yayınları, Yayın no: 4780, İstanbul 2008. s. 15-29.
3. Hatemi Hüsrev. Metabolizma Hastalıkları Bilimi. Editör: Ekrem Kadri Unat. Dünya’da ve Türkiye’de 1850
yılından sonra Tıp Dallarındaki İlerlemelerin Tarihi. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988. s.
306.
4. Erdoğan Gürbüz, Erdoğan Murat Faik. Türkiye’de Tiroidolojinin Gelişimi. Tiroid Bülteni, 2019;28:1-7.
5. Alagöl Faruk, Aral Orhan. Prof. Dr. Ferhan Berker ile söyleşi. 2005.
6. Cengiz Salih. Hocam Prof. Dr. Ferhan Berker. 2020.
7. Güzel Ömer. Söyleşi. 2020.
8. Prof. Dr. Fatma Arın NAMAL. ‘İstanbul Tıp Fakültesi Kısa Tarihçesi’.
Akademik Kadromuz
1. Prof. Dr. İlhan Satman
2. Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ
3. Prof. Dr. Ayşe Kubat Üzüm
4. Doç.Dr. Nurdan Gül
5. Doç. Dr. Özlem Soyluk Selçukbiricik
6. Doç. Dr. Gülşah Yenidünya Yalın
7. Dr. Öğr. Gör. Hülya Hacışahinoğulları
8. Dr. Öğr. Gör. B. Fulya Çalıkoğlu
9. Doç. Dr. Dyt. Cemile İdiz
10. Diyabet Hemş. Uzm. Elif Bağdemir
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı’nda Görev Yapmış Hocalarımız
1. Prof. Dr. A. Ferhan Berker (21.07.2010 Vefat)
2. Prof. Dr. Haluk Alp (31.08.2002 Vefat)
3. Prof. Dr. A. Sevim Büyükdevrim (30.08. 2010 Vefat)
4. Prof. Dr. Nihat Bostancı (23.1.2014 Vefat)
5. Prof. Dr. M. Özkan Sandalcı (20.07.2001 Emekli)
6. Prof. Dr. Ergin Sencer (27.08.2005 Vefat)
7. Prof. Dr. A. Senay Molvalılar (16.10.2022 Vefat)
8. Prof. Dr. Halil D. Azizlerli (16.07.2007 Emekli)
9. Prof. Dr. Yusuf Orhan (22.12.2008 Vefat)
10. Prof. Dr. M. Faruk Alagöl (16.01.2012 Emekli)
11. Doç Dr. Melek Yılmaz Tezcan (1978 – 01.02.1986 Emekli)
12. Prof. Dr. Harika Boztepe (4.9.2013 Emekli)
13. Prof. Dr. Neşe Özbey Çolak (12.1.2014 Vefat)
14. Prof. Dr. Adil D. Azezli (26.1.2019 Vefat)
15. Prof. Dr. M. Temel Yılmaz (16.4.2019 Emekli)
16. Prof. Dr. Refik Tanakol (29.5.2020 Emekli)
17. Prof. Dr. Ferihan Aral (01.03.2020 Emekli)
18. Prof. Dr. Nevin Dinççağ (17.07.2020 Emekli)
19. Prof. Dr. E. Sema Yarman (01.01.2021 Emekli)
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı’nda Yan Dal Uzmanlığı Almış ve Almakta Olan
Meslektaşlarımız
1.Dr. Güngör Akçay 01.01.1993 - 01.01.1995
2.Dr. Cihangir Erem 08.01.1996 – 09.11.1998
3. Dr. Ekrem Algün 16.12.1996 - 17.12.1998
4. Dr. Mine Adaş 26.05.1997- 26.05.1999
5. Dr. Hakkı Kahraman 24.12.1997 – 26.12.1999
6. Dr. Leyla Yılmaz Gürbüz 09.02.1999 – 09.02.2001
7. Dr. Mustafa Gürkan Taşkale 21.02.2000 – 26.02.2002
8. Dr. Neslihan Kurtulmuş 31.03.2000 – 31.03.2002
9. Dr. Ferhan Mantar 01.11.2000 – 01.11.2002
10. Dr. Ayşe Çıkım Sertkaya 19.03.2001 – 19.03.2003
11. Dr. Nurdan Gül 24.01.2002 - 24.01.2005
12. Dr. Berna Temel 23.07.2002 – 25.07.2005
13. Dr. Sinan Tanyolaç 12.08.2002 - 24.06.2005
14. Dr. Gonca Tamer 02.01.2003 – 02.01.2006
15. Dr. İlkay Kartal 18.03.2003 – 05.10.2006
16. Dr. Faruk Kutlutürk 11.08.2003 - 14.08.2006
17. Dr. Meral Mert 01.07.2004 – 02.07.2007
18. Dr. Taner Bayraktaroğlu 03.08.2004 – 03.08.2007
19. Dr. Ayşe Kubat Üzüm 13.09.2004 – 13.09.2007
20. Dr. Serpil Salman 26.01.2005 – 25.07.2008
21. Dr. Özlem Soyluk Selçukbirik 02.01.2008 – 02.01.2011
22. Dr. Sema Çiftçi Doğanşen 08.10.2010 - 26.02.2013
23. Dr. Bülent Canbaz 29.09.2010 - 26.02.2013
24. Dr. Gülşah Yenidünya Yalın 12.09.2011 - 21.09.2014
25. Dr. Seher Tanrıkulu 03.02.2014-14.03.2017
26. Dr. Sakin Tekin 04.04.2014-03.10.2017
27. Dr. Hülya Hacişahinoğulları 17.04.2015-24.04.2018
28. Dr. Mehmet Sait Koç 15.03.2014-28.03.2017
29. Dr. Ramazan Çakmak 31.08.2016 – 18.02.2020
30. Dr. Ümmü Mutlu 21.09.2017-21.04.2022
31. Dr. Ayşe Merve Ok 04.02.2018 – 17.02.2022
32. Dr. Göktuğ Sarıbeyliler 20.12.2018- 11.08.2022
33. Dr. Vafa Nasifova 23.10.2019 Devam Ediyor
34. Dr. Özge Telci Çaklılı 18.11.2019 Devam Ediyor
35. Dr. Nubar Rasulova 30.07.2020 Devam Ediyor
36. Dr. Elif Ece Doğan 16.09.2020 Devam Ediyor
37. Dr. Fatıma Bayramova 06.09.2021 Devam Ediyor
38. Dr. Onour Chasan 07.07.2022 Devam Ediyor
39.Dr. Gamze Bilik Oyman 29.07.2022 Devam Ediyor
40. Dr. Betül Yiğit Yalçın 05.08.2022 Devam Ediyor